برآورد ارزش پولی خدمات کتابخانه‌های دانشگاهی ایران و تعیین عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت کاربران

هدف: شناسایی میانگین تمایل به پرداخت کاربران برای خدمات کتابخانه‌های مرکزی دانشگاهی، عوامل مؤثر بر آن، و تخمین ارزش پولی کل خدمات کتابخانه‌ها از نظر کاربران. روش‌شناسی: ازارزش‌گذاری مشروط به‌روش پیمایشی تحلیلی به‌شیوه دومرحله‌ای هکمن و فن اولویت‌های اظهارشده استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، کاربران کتابخانه‌های مرکزی اعم از دانشجویان، اعضای هیئت علمی، و کارکنان دانشگاه‌های زیرنظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستند. با نمونه‌گیری خوشه‌ای دومرحله‌ای، 10 کتابخانه مرکزی دانشگاهی انتخاب شد که با استفاده از فرمول میشل و کارسون در سطح 10%، حجم نمونه‌ای برابر با 854 نفر محاسبه شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه پژوهشگرساخته دو‌بُعدی با 40 پرسش بود و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی، رگرسیون خطی، لجستیک، و پروبیت استفاده‌ شده است. یافته‌ها: نتایج مرحله اول روش هکمن (الگوی پروبیت) نشان‌دهنده عوامل مؤثر بر احتمال وجود تمایل به پرداخت کاربران و مرحله دوم این روش (الگوی رگرسیونی خطی)، بیانگر عوامل مؤثر بر میزان تمایل به پرداخت آنان است.بنابراین، براساس کشش وزنی متغیر درآمد، با فرض ثابت‌بودن سایر عوامل مؤثر، افزایش 1% در درآمد پاسخ‌گویان، احتمال پذیرش مبلغ پیشنهادی را بیش از 70% افزایش می‌دهد. کشش کل وزن داد‌ه‌شده متغیرهای مستقل انجام پژوهش، فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی، محیط و امکانات رفاهی، و نحوه برخورد کتابداران با ثابت‌بودن سایر عوامل، یک درصد افزایش در متغیرهای ذکرشده، پذیرش تمایل به پرداخت کاربران را به‌ترتیب 301/0، 665/0، 84/0، و 129/0 افزایش می‌دهد. نتیجه‌گیری: تفاوت معناداری در نتایج دو روش لاجیت و پروبیت خطی مشاهده نشد. از سوی دیگر، روش دومرحله‌ای هکمن باوجودی‌که می‌تواند میان عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت و میزان آن تمایز قایل شود، درمجموع تمایل به پرداخت را نسبت به دو روش دیگر به‌میزان کمتری برآورد کرد. ارزش پولی کل خدمات کتابخانه‌های مرکزی از نظر کاربران بررسی‌شده به‌میزان 125,072,789,113 ریال ارزیابی شد.